اهمیت خلاصه نویسی
خلاصه نویسی و نوت برداری مهمترین اصل در موفقیت در هر عرصه ای است. مهم نیست که شما دانشجو یا دانش آموز باشید شغل آزاد داشته باشید یا کارمند دولت باشید. دارای کسب و کار الکترونیک باشید یا یک معلم موفقیت. دکتر باشید یا خلبان. هر شغلی که داشته باشید قطعا در طول زندگی یا کار خود به نکاتی بر می خورید که ارزش نوشتن را دارند. در تمام مکتب ها و ادیان الهی نیز به نوشتن تاکید شده است چرا که ذهن انسان در طول روز هزاران فکر را از خود عبور می دهد و نکات مهم حتی شاید چند دقیقه بعد هم در ذهن نماند.
طبق مطالعاتی که بنده در حوزه موفقیت های فردی داشته ام به عینه دیده ام که تقریبا در تمام کتاب های موفقیت امر نوشتن امری مهم و ضروری بوده است. حال آنکه خلاصه برداری و نوشتنِ فقط نکات مهم ضروری تر. بسیاری از معلم های موفقیت به نوشتن اهداف و آرزوهای بلندمدت و کوتاه مدت تاکید می کنند چرا که نوشتن آن ها مانند کوبیدن میخ آن ها به درون مغز انسان است که باعث می شود نه تنها از یاد نرود بلکه در عمق وجود انسان رخنه کند.
فلسفه تکرار و نوشتن که از طرف خیلی از بزرگان تاکید شده است به دلیل این است که این مطالب در ناخودآگاه ذهن رفته و باعث می شود تاثیر زیادی بر زندگی انسان بگذارد. در علم روانشناسی، فلسفه و علوم دیگر ثابت شده است که زندگی تمام انسان ها بر اساس افکار، باورها و عقاید آن ها شکل می گیرد و این افکار و عقاید در ناخودآگاه ذهن انسان هستند، افکاری که بسیاری از آن ها ریشه در کودکی و برخورد ما با خانواده و اطرافیان ما دارد. به خاطر همین است که نوشتن جملات تاکیدی مثبت و مرور پی در پی آن موجب تغییر در ناخودآگاه و در نهایت تغییر زندگی می شود.
خلاصه نویسی در زندگی شخصی
بسیاری از ما چه در دوران تحصیل و چه غیرتحصیل کتاب های زیادی را خوانده ایم که برخی از آنها نسبت به بقیه اهمیت ویژه تری داشته اند. این کتاب ها را برای بار اول خواندن بسیار جذاب و فراگیر هستند ولی پس از اینکه به صفحه انتهایی کتاب می رسیم متوجه می شویم که مطالب ابتدایی کتاب یا از ذهنمون رفته یا تصویری مبهم از آن باقی مانده است. بنابراین خلاصه برداری نکات مهم هر نوشته ای که خوانده می شود از اهمیت بالایی برخوردار است چرا که در مرور مجدد شاید حوصله خواندن تمام آن کتاب نباشد اما قطعا می توان با نگاهی به چکیده یا خلاصه آن تمام مطالب مهم را یادآوری کرد. و اما در دوران تحصیل اهمیت خلاصه نویسی نمود بیشتری پیدا می کند چرا که مطالب درسی که در طول ترم تحصیلی تدریس می شود و حتی در جزوه هم نوشته می شود در پایان ترم به قدری زیاد است که فکر مطالعه کردن همه آن ها برای امتحان هوش را از سر میبرد. از این رو نوشتن خلاصه مطالب تدریس شده و نگهداری آن تا شب امتحان بسیار ضروری است.
تنها با مطالعه خلاصه مطالب بجای کل کتاب و جزوه می توان تمام مباحث مهم را یادآوری کرد و برای امتحان آماده شد. این مورد جز مواردی است که در آن فرقی بین دانشجوی تنبل و زرنگ وجود ندارد. اگر زرنگ باشی طبیعتا درس را بخوبی فرا گرفته ای و برای روزهای امتحان تنها با خواندن خلاصه مطالب می توانی تمام آن ها را مرور کنی و آماده تر شوی. اگر هم چندان اهل درس خواندن در طول ترم نبوده ای بجای ورق زدن کل کتاب و جزوه در روز های پایانی می توانی تنها با مرور خلاصه مطالب، با مباحث مهم درس آشنا شوی و در انتها با حل کردن تعدادی مثال به تسلط کافی برای کسب نمره خوب یا حداقل نمره قبولی برسی.
ویژگی های خلاصه نویسی خوب
اما خلاصه نویسی خوب چه ویژگی هایی دارد؟ آیا صرفا نوشتن تیتر های مهم کتاب درسی و نوشتن چنتا فرمول می تواند به عنوان خلاصه تلقی شود؟ قطعا خیر! در وهله اول باید بدانیم که خلاصه نویسی باید بگونه ای باشد که وقتی آن را مطالعه می کنیم بتوانیم به کلیت درس مسلط شویم یعنی بفهمیم که درس راجب چه کلیاتی صحبت کرده. آوردن ریز و جزئیات مطالب در خلاصه نویسی نه تنها باعث دلزدگی و خستگی هنگام مطالعه آن می شود بلکه باعث می شود به مباحث اصلی درس آگاه نشویم و درگیر جزئیات کمتر مهم بشویم. بنابراین یکی از امتیاز های خلاصه خوب این است که تا حد امکان کم و در عین حال دربرگیرنده تمام مطالب مهم درس باشد.
نکته بعدی که در نوشتن خلاصه نویسی مهم است این است که خلاصه نویسی بهتر است که توسط خود شخص نوشته شود چرا که برداشت من از درس ممکن است با فرد دیگری که آن درس را یاد گرفته است فرق بکند. البته این قضیه بیشتر در درس های رشته های علوم انسانی و درس هایی که نیاز به حفظ دارند خود را نشان می دهد ولی در درس های مهندسی هم تا حدودی می توان گفت این اصل صادق است.
البته می توان در درس های مهندسی و تحلیلی که نیاز به حل ریاضی مسئله هست از این نکته چشم پوشی کرد. چرا که بعنوان مثال اگر در درس مکانیک سیالات ما با مفهوم نیروی هیدرواستاتیک وارد بر دریچه سد آشنا می شویم و مثلا فرمولی برای بدست آوردن این نیرو ارائه شده است فرقی نمی کند چه کسی خلاصه نویسی کند و این فرمول قطعا جز خلاصه ها خواهد بود.
از دیگر نکات مهمی که باید در نوشتن خلاصه استفاده کرد این است که خلاصه نویسی تمیز و مرتب نوشته شود. جزوات درسی چون در طول ترم نوشته می شوند علاوه بر اینکه حاوی تمام مطالب ریز و درشت و همراه با تمام جزئیات هستند معمولا خوش خط و تمیز نوشته نمی شوند. حال آنکه بهتر است خلاصه این جزوه همراه با خط خوب و خوانا باشد که نه تنها خودمان بلکه هر کس دیگری از خواندن آن لذت برده و نه تنها دچار خستگی و دلزدگی نشود بلکه به یادگیری او نیز کمک کند.
نکات پایانی
حتما باید مورد توجه قرار دهیم که خلاصه ما شامل عنوان و تیتر های مهم باشد. چرا که در مرور و تند خوانی مخصوص شب های امتحان ما نمی خواهیم درگیر متن های طولانی شویم بلکه مایلیم با دیدن تیتر مناسب هم مطلب کلی آن تیتر به ذهنمان بیاید و هم سریع چشممان به فرمول مربوط به آن تیتر بیفتد.
یکی از امتیاز های خلاصه نویسی خوب این است که موارد کاربرد آن زیاد باشد یعنی صرفا برای امتحان ترم نباشد و بتوان از آن بعد ها در امتحانات دیگر، مقاطع بالاتر و حتی کنکور استفاده کرد. اکثر درس های دانشجویان فنی و مهندسی به گونه ای است که نکته یا فرمول خاصی که فقط در کنکور استفاده شود یا فقط مخصوص استفاده در امتحانات تحصیلی باشد، ندارد. یعنی همان مطالب و روابطی که مثلا در درس مکانیک سیالات یا انتقال حرارت یا ترمودینامیک در امتحانات پایان ترم مورد نیاز بوده، همان ها در کنکور کارشناسی ارشد هم مورد استفاده خواهد بود و بعضا خیلی از این روابط در مقطع کارشناسی ارشد هم استفاده می شود. چون همه این روابط برخاسته از علم هست و علم در همه جا استفاده می شود.
حرف آخر
نکته پایانی در این خصوص این است که خلاصه نویسی در یک برگه جدا به مراتب بهتر از هایلایت کردن متن کتاب یا حاشیه نویسی اطراف متن است. اولا به این دلیل که نوشتن به طور مجزا خود باعث یادگیری می شود و دوم اینکه این نوشتن اگر در یک برگه مجزا و حتی الامکان قابل حمل باشد نتیجه بهتری خواهد داشت. تا هم صفحات کتاب و جزوه بیش از حد شلوغ نشود و هم بتوان این خلاصه ها را به هر جایی حمل و در وقت مناسب مطالعه کرد. خود من به تجربه بارها خلاصه نویسی های کنکور خود را در هنگام صف نانوایی، ایستگاه اتوبوس، مترو و یا حتی در مهمانی ها استفاده کرده ام.
سخن پایانی اینکه خلاصه نویسی واقعا یک هنر است و یک میانبر برای رسیدن به هدفی که شاید در روزهای منتهی به امتحان و کنکور دور از دسترس به نظر برسد.
در صورت علاقه می توانید مطلب کنکور و بلای غیر طبیعی و دانشگاه و بلوغ فکری و اجتماعی را بخوانید.