فضا و اسرار پنهان در آن

جهان هستی و یک نظم خارق العاده

عجب عالمی، عجب کهکشانی، عجب موجوداتی و از همه مهمتر عجب خالقی! بله دوستان فارغ از همه دغدغده ها و روزمرگی های خودمان لحظه ای سکوت کنیم و یک نگاهی به خودمان و دنیای اطرافمان بیندازیم. واقعا شگفت آور است بی نظیر است. نمی دانیم خالق کیست ولی دمِش گرم! داخل بدنمان هزاران سلول و ارگان وجود دارد که بدون اینکه باهم حرفی بزنند یا از هم درکی داشته باشند(مانند انسان ها) بی وقفه بدون ذره ای خلل در کار هستند. این همه پیچیدگی در بدن انسان وجود دارد که همه باهم یک بدن واحد برای ما می سازند بدنی که هر کاری دلمان بخواهد می توانیم با آن انجام دهیم.

خارج از این دنیای پیچیده داخل بدن، هشت میلیارد بدن در روی زمین در حال زندگی هستند. بدن هایی که هر کدام در حال انجام کاری منحصر به فرد، هر کدام دارای شخصیتی منحصر به فرد و هر کدام دارای افکاری منحصر به فرد هستند. و تمام این بدن ها بر روی یک کره خاکی هستند. کره ای که به جز ما انسان ها دارای هزاران نوع موجود زنده دیگری است که پیچیدگی خلقت هر کدام از آن ها هوش را از سر انسان میبرد. جدا از این موجودات زنده، این کره خاکی دارای آب، خشکی، جنگل، کوه و هزاران چیز دیگر است.

وقتی نگاه را بالاتر می بریم می بینیم که به مانند این کره خاکی تعداد دیگری سیاره با ابعاد متفاوت وجود دارد که البته پیچیدگی آن شاید به اندازه زمین نباشد اما در روی هر کدام از آنها اسرار دیگری نفهته است. و همه این سیارات، یک ستاره(خورشید) را در مرکزیت خود دارند و تازه تمام این سیارات در کنار هم با خورشید یک منظومه شمسی را ایجاد می کنند و ما می دانیم که تعداد بیشماری از این منظومه ها وجود دارد که داخل هر کدام از آنها سیارات و خورشید های دیگر وجود دارد و همه این منظومه ها باهم یک کهکشان را می سازند.

و وقتی پا را فراتر بگذاریم متوجه می شویم که باز تعداد نامحدودی از این کهکشان ها وجود دارد که داخل هر کدام از آن ها تعداد زیادی منظومه شمسی و داخل هر کدام از منظومه ها ستارگان و سیارات مختلفی وجود دارد و تنها خالق می داند که بر روی این سیارات چه موجوداتی همانند ما در حال زندگی هستند!

 

فضا و رموز آن

اما به راستی فضا چیست؟ همه می دانیم که فضای بین سیارات در منظومه شمسی را خلا می نامیم. خلا یعنی هیچ هوایی وجود ندارد که درست است اما از دید فیزیک کوانتوم آیا بین سیارات هیچ چیزی وجود ندارد! همانطور که می دانید ما در یک فضای سه بعدی زندگی می کنیم که با بعد زمان می شود چهار بعد. یعنی ما با داشتن مختصات سه بعدی یک نفر و داشتن زمان می توانیم بفهمیم که فلان شخص کی و کجا قرار دارد. در واقع این فضای خلا بین کرات خالی از ماده نیست بلکه دارای صفحات متعددی است که کمک می کند ما سه بعدی بودن آن را درک کنیم.

موضوع کمی پیچیده شد! این صفحات دیدنی نیستند بلکه کمک می کنند که ما آن ها را درک کنیم. یعنی اینطور بگویم که اگر این صفحات متعدد که فضای سه بعدی بین کرات را می سازند وجود نداشتند ما اصلا قادر به حرکت در فضا نبودیم. دنیای ما را دو بعد مادی و غیر مادی تشکیل می دهد که سهم بعد غیرمادی دنیای ما بسیار بیشتر از سهم بعد مادی است.

فضا و نیروی جاذبه

چگونگی شکل گیری این دنیا و بحث های مربوط به تئوری بیگ بنگ بسیار پیچیده است و در مطلب ما نمی گنجد اما مختصر اشاره ای می کنیم. همانطور که می دانید قانون اصلی حاکم بر دنیای ما قانون نیروی جاذبه(gravity force) است که این نیرو از تمام ابعاد عبور می کند یعنی بعنوان مثال اگر یک مانعی بین زمین و ما قرار بگیرد باز ما نیروی جاذبه را حس می کنیم و به سمت زمین کشیده می شویم چون این نیرو از داخل آن مانع عبور کرده و به ما می رسد بنابراین از ابعاد عبور می کند. اما نیروی جاذبه چگونه ایجاد شده است؟

اگر بخواهیم به زبان ساده و نه چندان پیچیده پاسخ دهیم، هر ماده ای دارای جاذبه است. در واقع در علم فیزیک اینگونه مطرح می شود که هر دو جسمی که دارای جرم باشند به همدیگر نیروی جاذبه وارد می کنند. اما چرا ما این جاذبه را از طرف اجسام دور و برمان حس نمی کنیم؟! دلیل آن این است چون جرم این اجسام به حدی نیست که جاذبه ناشی از آن ها ما را تحت تاثیر قرار دهد. شما تصور کنید کره زمین که ما جاذبه آن را حس می کنیم چه جرمی دارد حال آن که هر جسمی در مقایسه با کره زمین دارای جرم ناچیز است.

بنابراین جاذبه آن از طرف ما و دیگر اجسام حس نمی شود یا به بیانی به طرف آن کشیده نمی شود. بنابراین هر کدام از اجرام آسمانی دارای جاذبه زیادی هستند و اجرام با جرم های کوچکتر از خود را به سمت خود می کشانند به خاطر همین است که معمولا هر سیاره تعدادی قمر به دور خود دارد، ماه که قمر کره زمین است خود یکی از اجرام آسمانی است که دارای جرم بسیار زیادی است به گونه ای که جاذبه دارد اما خود نیز تحت جاذبه کره زمین است و پیوسته به دور کره زمین در حال چرخش است و جالب تر اینکه تمام این سیارات و قمر ها به دور یک ستاره که خورشید نام دارد پیوسته در حال چرخشند ستاره ای که جرم وحشتناکی در مقایسه با زمین دارد.

فضا و کرم چاله

در این فضای بی کران اجرام دیگری هم هستند که شاید اسمشان حداقل یکبار به گوشمان خورده باشد البته بعضی از آن ها هنوز اثبات فیزیکی نشده اند ولی خب بعضا توسط تلسکوپ های فضایی دیده شده اند و از نظر علمی هم چندان وجود آن ها بی منطق نیست.

کرم چاله(wormhole) که شاید اولین بار اسم آن را در فیلم میان ستاره ای(Interstellar) اثر کریستوفر نولان شنیده باشید. قبل از توضیح کرم چاله گفتن این نکته خالی از لطف نیست که تمام اجرام کهکشانی به نوعی از یک نارسایی جاذبه ای رخ داده اند. مثلا سیارات در ابتدا به این شکل نبوده اند بلکه به دلیل انفجار های ابتدایی، اجرام بسیاری به هم پیوستند و تشکیل یک سیاره دادند یا مثلا خورشید هم به همین صورت یا مثلا ماه. و بعد این اجرام به دلیل جرم زیادی که پیدا کردند باعث ایجاد جاذبه شدند.

کرم چاله در تئوری های فیزیک بدین گونه تعریف می شوند که یک لوله استوانه ای شکل هستند که دو نقطه از فضا را بهم متصل می کنند البته این دو نقطه در فواصلی بسیار دور از هم هستند که توسط این کرم چاله بهم مرتبط شده اند. در واقع در اینجا هم به دلیل جاذبه بسیار زیادی که وجود دارد باعث شکل گیری کرم چاله می شود. این جاذبه به حدی زیاد است(چندین برابر جاذبه زمین و خورشید) که دو نقطه از دو کهکشان را بهم وصل می کند و با گذر از این کرم چاله می توان از این کهکشان به کهکشانی دیگر در کسری از ثانیه سفر کرد.

برای تجسم بهتر کرم چاله فرض کنید یک ورق کاغذ را به صورت منحنی در آورده و سپس دو طرف رو و زیر آن را با یک سوراخ بهم وصل می کنیم. در واقع فاصله بین دو طرف کاغذ که زیاد بود اکنون به صفر می رسد و با عبور از این سوراخ می توان در کسری از ثانیه از یک طرف به طرف دیگر کاغذ رسید حال آن را در مقیاس کهکشانی تصور کنید. البته وجود کرم چاله بیشتر بر اثر فرضیات است و هنوز اثبات علمی نشده است.

فضا و سیاهچاله

جرم فضایی دیگر که قطعا اسم آن به گوشمان خورده است سیاهچاله(black hole) است. سیاهچاله توسط تلسکوپ های فضایی دیده شده است و بوسیله فرضیات فیزیکی هم اثبات شده است. هر گاه ستاره ای پس از میلیون ها سال بمیرد می تواند تبدیل به یک سیاهچاله بشود! همانطور که میدانیم ستارگان(مانند خورشید خودمان) دارای جرم بسیار زیادی هستند و به میزان زیادی از خود نور و گرما ساطع می کنند. و همچنین جاذبه بسیار زیادی هم دارند که باعث چرخش سیارات و کرات به دور خود می شوند.

هنگامی که ستاره ای می میرد رفته رفته(پس از سال ها) شروع به تورفتگی و مچاله شدن می کند یعنی انگار درون خود جمع می شود. این مچاله شدن برای ستاره ای با این ابعاد تا جایی ادامه پیدا می کند که حتی می تواند به اندازه یک توپ فوتبال شود! تصور کنید خورشید خودمان آنقدر مچاله و درهم تورفته بشود که اندازه یک توپ فوتبال شود! در این شرایط چگالی ستاره به بی نهایت میل می کند چون آن جرم وحشتناکی که داشت اکنون در یک حجم بسیار بسیار کوچک جمع شده است و اکنون چگالی آن خیلی زیاد می شود.

در این حالت جاذبه این ستاره چندین برابر می شود و این جاذبه وحشتناکی که بوجود آمده همه چیز را از جمله سیارات دور و برش را به سمت خود می کشد و به عبارتی در خود می بلعد. این جاذبه به قدری زیاد است که حتی پرتو های نور توان فرار کردن از آن را ندارند و به دام آن گرفتار می شوند. بنابراین هر چیزی که در اطرافش باشد را به درون خود می کشد و اینکه آن درون چه اتفاقی می افتد را کسی نمی داند 🙂

کلام آخر

یکی از آرزوهای دیرین انسان سفر به فضا بود که در قرن حاضر این آرزو اکنون دست نیافتنی نیست گرچه سفر به سیارات هنوز برای انسان امروزی یک چالش به حساب می آید اما علم بشری غیرممکن ها را در گذشته ممکن کرده این که خود نیز غیرممکن نیست 😉 مهمترین چالش پیشروی انسان امروزی ساختن تجهیزاتی است که بتواند او را به هر گوشه ای از این دنیای پهناور ببرد. امروز از سیاره ای به سیاره دیگر و فردا شاید از کهکشانی به کهکشان دیگر و شاید ملاقات با همنوعان خودمان در آنسوی دنیا.

در صورت علاقه می توانید مطلب دانشگاه و بلوغ اجتماعی و فکری را بخوانید.